Nowatorstwo opowiadań Borowskiego

W opowiadaniach Borowskiego zagadnienie nowatorstwa możemy rozstrzygać na dwóch płaszczyznach – pierwsza dotyczy nowatorstwa myślowego autora, czyli zupełnie nowego spojrzenia na historię, którą niejako wymusiły czasy II wojny światowej, druga dotyczy techniki pisarskiej.

Opowiadania Borowskiego należą do jednych z pierwszych utworów opisujących obozową rzeczywistość. „Czas spełnionej apokalipsy” wymógł na pisarzach i poetach zupełnie nowy styl i sposób opisywania rzeczywistości. Autor zbioru „Pożegnanie z Marią” w sposób niesłychanie dokładny opisuje system zniewolenia, charakteryzuje lagrowanego człowieka, pokazuje funkcjonowanie obozów śmierci, a także opisuje relacje międzyludzkie w obozie. Nie unika opisu upodlenia człowieka, nie przemilcza tego, że człowiek ulega zezwierzęceniu, za cenę własnego życia jest w stanie wyrzec się swego człowieczeństwa i moralności, a także, że jest współodpowiedzialny za zło.

Takie ujęcie w zdecydowany sposób przeciwstawia się martyrologicznej tradycji polskiej literatury. Autor pokazuje jak w obliczu skrajnych warunków upadają ideały religii, sztuki, filozofii, cywilizacji oraz całej kultury. Borowski jak nikt inny skupia się na ukazaniu pohańbienia ludzkiej istoty, metod i skutków upodlenia człowieczeństwa.

Z drugiej strony w opowiadaniach dostrzec możemy nowatorskie zabiegi na poziomie samego tekstu i techniki autora. Borowski wprowadza nowy typ bohatera – człowieka z tłumu, a także jako bohatera przedstawia często anonimowy tłum. Świat przedstawiony uwiarygodnia narracja behawiorystyczna oraz pamiętnikarska. Autor zastosował metodę montażu filmowego (metoda kalejdoskopowa - poszczególne sceny oglądamy niczym w filmie, śledząc szybko zmieniające się krótkie sceny.

Ponadto Borowski wykorzystuje zasadę kontrastu - zestawia obok siebie przeciwstawne sceny i sytuacje. Język narracji zawiera wiele zwrotów z języka obozowego, stosuje wyrazy obce, oddające charakter obozu jako nowej Wieży Babel. Używa wielu wykrzykników, równoważników zdań, często w dialogach urywa wypowiedzi. Opowiadania są zwięzłe i lapidarne, mimo to pokazują całe spektrum życia obozu koncentracyjnego. Po II wojnie światowej opisywanie nowej rzeczywistości wymagało zupełnie innego pisarstwa. Borowski, jako jeden z pierwszych zastosował nową technikę i nowy sposób patrzenia na świat by oddać prawdę o „czasie spełnionej apokalipsy”.

  Dowiedz się więcej